در زبان فارسی حروفی هستند که صدای یکسانی دارند اما شکل های نوشتاری آنها متفاوت هست، مثلا حروف «ز - ظ - ض - ذ» یا «س - ص - ث» یا «هـ - ح» و «ق - غ»...
دانش آموزی ممکن است که در یک کلمه شکل صحیح یکی از این حروف را به یاد نیاورد و از معادل هم صدای آن حرف استفاده کند.
مثلا کلمه اصحاب را بنویسد «اسحاب» یا کلمه «مهل» به جای محل یا «منزور» به جای منظور. همانطور که می‌بینید حروف همصدا را به اشتباه جای هم می نویسد. این دانش آموز اصطلاحا دارای ضعف حافظه دیداری است.
علت و درمان غلط های حافظه دیداری
علت اصلی این نوع غلط های املایی ضعف حافظه دیداری است، یعنی دانش آموز به خوبی قادر به یادآوری حروف یک کلمه نیست و از جایگزین های هم آوایی آن حروف استفاده می کند.
ساده ترین روش برای درمان حافظه دیداری رونویسی درست واژه ها است که ممکن است تا حدودی به دانش آموز کمک کند. اما باید توجه داشته باشیم که تقویت همه جانبه حافظه دیداری کودک به او یاری می کند که این توانایی را به دست بیاورد که هر کلمه جدیدی را ببیند بتواند شکل صحیح آن به خاطر بسپارد و بعدا بتواند بنویسد.
تمرین های تقویت حافظه دیداری
۱- یادآوری جزییات تصاویر:
ابتدا یک تصویر انتخاب می کنیم و در معرض دید دانش آموز قرار میدهیم تا خوب آن را وارسی کند، سپس تصویر را مخفی می کنیم و از او میخواهیم تصویر را شرح دهد.
در تمرین های بعدی به جای یک تصویر از ۲ و ۳ کارت تصویر استفاده می کنیم. اگر کودک قادر به یادآوری بود تعداد تصویر ها را بیشتر می کنیم.
۲- بازی کلاسی کی جابه جا شده؟! :
از دانش آموز می خواهیم به بیرون کلاس برود. در غیاب او محل نشستن چندنفر را عوض می کنیم، از او می خواهیم تا دانش آموزان جابه جا شده را پیدا کند.
۳- کارت های مقوایی :
چند کارت مقوایی ۷ در ۱۰ سانتی متر تهیه می کنیم و بر روی هرکدام یک کلمه مینویسیم ، مثلا کارت های دوست - گل - ساعت - ابرو - ماه - شیر
کارت ها را به دانش آموز می دهیم تا به خاطر بسپارد. سپس کارت ها را از او میگیریم و دور از دید او یک کارت را بر می داریم و بقیه کارت ها را به دانش آموز برمی گردانیم. حالا از او می خواهیم بگوید کارتی که برداشته ایم نام ببرد.
۴- کارت کلمات درسی
پس از انجام تمرین های بالا به اندازه کافی، کارت های مقوایی ۷ در ۱۰ آماده می کنیم. سپس در متن های درسی دانش آموز کلماتی که دیکته آنها نیاز به حافظه دیداری دارد را انتخاب می کنیم و روی کارت ها می نویسیم. مثلا کارت کلمات بهار - اصحاب - محل - منظور - مغازه و ...
ابتدا یک کارت را به دانش آموز نشان می دهیم تا به اندازه کافی به آن نگاه کند. سپس کارت را مخفی می کنیم و از او می خواهیم دیکته آن واژه را در هوا بنویسد.
اگر دانش آموز در انجام این تمرین موفق بود دو کارت پی در پی به او نشان می دهیم و از او می خواهیم دیکته هر دو کلمه را بنویسد.
به انجام این تمرین و پس از موفقیت دانش آموز تعداد کارت ها را بیشتر میکنیم. این تمرین ها نیازمند کار روزانه حداقل ۱۰ دقیقه ای دارند و پیشرفت دانش آموز در دیکته چند روز بعد از انجام این تمارین قابل توجه خواهد بود.
۵- کارت های چند کلمه ای
در این مرحله به جای کارت های تک کلمه ای، چند کلمه روی هر کارت نوشت تا دانش آموز همزمان چند کلمه را ببیند و به خاطر بسپارد. سپس تمرین هایی مشابه مرحله بالا انجام دهید.
۶- کارت کلمات هم خانواده
میتوان کارت های مقوایی آماده کرد و واژه های هم خانواده را روی آن نوشت. این کار دو فایده دارد: تقویت حافظه دیداری و آشنایی دانش آموز با کلمات هم خانواده و اینکه این کلمات هم ریشه هستند و یکجور نوشته می شوند.
نکته آخر
گاهی ممکن است دانش آموز به علت کم دقتی به جای توپ بنویسد توت یا ذنبور به جای زنبور. نباید عجله کنیم و اینکه بررسی و مقایسه فراوانی اشتباهات دانش آموز تشخیص اختلال حافظه دیداری و سایر اختلالات را برای ما آسان می کند.
برای دسترسی به دیگر مقالات اختلالات یادگیری در کودکان کلیک کنید.
منبع: اختلالات املا و دیکته - مصطفی تبریزی
